Παιάν

En Segerhymn

Efter framgångarna, som den franske kungen 1569 rönt genom sin bror hertigen av AnjouA A) Henrik III av Frankrike, 1551-1589, kung av Frankrike från 1575 samt kung av Polen 1573–1574. vid slagen vid MensignacB B) Slaget vid Mensignac oktober 1568., JarnacC C) Slaget vid Jarnac 13 mars 1569. och Moncontour,D D) Slaget vid Moncontour 3 oktobre 1569. författar Dorat — sedan 1567 poeta regius — nedanstående paian.E E) Paianen är en sång eller hymn, här en segerhymn. Denna kom att publiceras 1586 i Poëmatia,[1] som var en samling av Dorats skrifter sammanställd två år före hans död av elever och vänner. Dorat står själv för de tre versionerna — grekisk, latinsk och fransk.[2]

Denna paian skall emellertid inte förväxlas med Paean sive hymnus in triplicem victoriam Caroli IX. Galliarum Regis[3] utgiven redan 1569.

Guillaume Linocier
Språkval353

Παιάν ἦ ὕμνος ἐπινίκιος.

Εἰς εὐτυχέστατον τῆς βασιλικῆς δυνάμεως στράταρχον ἜΡΡΙΚΟΝ βασιλέως ἀδελφόν.

Τις κε πίθοιτο, πρὶν αὐτὸν ἀναγκάσῃ ἐμφανές ἔργον;
Τάγματα τρισσὰ, ταγοὺς τρισσους κρατεροὺς τε βίῃφι,
Εμπείρους τ' ἄρεως, τρισσῇ μάχῃ αἱματοέσσῃ,
Εν κατ' ἔτος, δι' ἑνος τ' ἀρετῆς νέου, ἶφι δαμῆναι
ΕΡΡΙΚΕ σοι, βασιλῆος ὑπ' ἐννεσίῃσι, φίλης τε
Μητέρος, ἠ δὲ θεῶν ὑπὲρ εὐσεβέων πολεμούντων
Προφρονέως. σύ γε οῦν ἑτερος σὺ κεκλημένος εἴης
Περσεὺς, οὐ τρισσαὶ τοῦ ἶφι δαμάθεν ἀδελφαὶ,
Αὐτὰρ ἀδελφοὶ τρεῖς Γοργοῦς γοργώτεροι ὄψιν.
Αλλος ὁ Βελλεροφὼν σὺ, ταμὼν τρὶς σῶμα Χιμαίρης.
Πρῶτος ὁ λὶς πειρὰτο τεῶν ὁ Μουέντος ὅπλων,
Δευτέρα εἶδε χίμαιρα πυριπνείουσα βιηνσου
Αγρίη· ἀλλὰ τριτός σε δράκων ὁ δύσοργος ἐπέγνῳ
Καστίλιος, οἷος τὸν Κασταλίῃ φασὶ κρήνῃ
Πρίν ποτ' ἐφεδρεύοντα, νέου τόξοισι δα μέν τα
Φοίβου ἐλεύθερον ἄλσος ἐᾶν Δελφοῖς ἱερεῦσο.
Τρεῖς δὲ σὺ δθο μενέων κρατέρας ἐπελεύσιας, αὐτὸς
Μεῖζον κάρτος ἔχων, ὑπέμεινας ἄντα χαλάζης
Αντία τῆς χίονος παρὰ Λαυδουνῶ πολεμίζων,
Αννίβας ὡς ἕτερος τὰς κρυμαλέας ὑπὲρ ἄλπεις.
Πὰρ Γεσενουλλιακὸν δὲ πολυπλάσιον πρὸς ὅμιλον
Συμβάλλων ὀλίγους, ἔμπης ἀυτὸ κεῖθεν ἔλασσας
354 Δυσμενέων μανίην. αὐτὰρ Λιμουΐκιον ἀστὺ
Πατρὶς ἐμοῖο φίλη, δὶς σοι σωθεῖσα δύω σοι
Ἀστυκὰ στέμματ' ὁ φείλει, οιδεως τ' ἐμφυλίοιο
Παιᾶνας τόσσοις. σοι ὀφείλεται ἡ τριτάτη δρῦς
Σωζομένης πόλεως ἄμα οἷς πέντεσσι πολίταις,
Ἔνθεν ἀπὸ στρατὸν ἦγεν ἀναγκαθεὶς ὑπὸ σεῖο,
Πικτονικοως κρατέων παρὰ μέσσον τείχεος ἤδη
Ἐχθρός. ἀτὰρ λιμῶ γε σὺ τειρόμενόν τε σιδήρῳ,
Ἡγεμόν' αὐτάνδρον, νεοτήσιον εὐμενὲς ἄνθος
Σώσας· πάνκαλον ἄργον ἄγω σῶσαι πόλιν, ἀλλὰ
Κάλλιον αὐτῷ σοι τὸν σωσίπολίν γε σαῶσαι
Γουσιάδην, ὃς πατρὶ ἐπαύξεται εἶδος ὁμοῖος,
Τοῖα βλέπων, καὶ τοῖος ἰδεῖν, τοῖός τε μάχεθαι,
Ῥεῖθρα ῥύσας Κλανίου, μενέτης ὡς ῥεῖθρα Μοσέλλλης.
Εἶτ' ὡσεὶ στεφάνοιο φυλαττόμενοιο πάλαι σοι
Ἀρτίῳ ἡλικίην μάλα ἀρτίου, ὅς πατέρος σου
Ἐρῥίκου οὔνομ' ἔχεις εὐώνυμον, οὐδὲ καὶ αὐτὸς
Γούσιος Αἰακίδης ἄλλος, οὐ Νέστορος ἄλλο
Κῆρ λάσιον Μομοραντιάδης, πτόλεμον τολθπεύσαι
Γηραλέοι ἐδύνηθεν ὑπερ' μόρον, ἀλλὰ θανόντες
Ἄμφω σφὶν λιπέτην πόλεμον περιόντα θανοῦοι.
Ον σοίγ' εὐτυχίη σὴ ἄν' ἐς δέκατον · λυκάβαντα
Βάλλετο σοῦ προνοοῦσα κλέους, πτολίπορθος ἳν' εἴης
Μοῦνος, ὅλην πέρσας κακοΐλιον, ὄφρα τ' ἀκούσης
Ὅττ' ἀναγραμματίσας τὸ σὸν οὔνομα, ἀρχομένοιο
Εὐτυχέος σοι ἐτούς βασιλῆί τε εὐφήμυζον,
⊃⊃ Τούτω δάφηνον ἄρ ξίφος ἐστιν, δάφνιν ον ἤδη.⌝
Ῥιζόθεν Ἡρακλεία βίη σέο κάκτανεν Ὕδρην,
Οὐχ ἔτ' ἐπαυξομένην μετὰ τραύματα, Γάσπαρος ἄρδην
Γάσπαρος οἰχομένου, τοῦ Γάσπαρος ὃν τέκε μήτηρ
Δυστόκος εἰς πατρίους τὰς πυρπολίας Πάειν ἄλλον,
Αρχέκακον πολέμου, πυρσόν τε πάτρης ἐλεινῆς.
357 Κλεῖος ὅλον νῦν τοῦτο σὸν Ἐρῥικε, σ μετ' ἄνακα
Οὗπερ ὑπεννεσίῃς, οὗπερ στρατὶῃ πτολεμίζων,
Αὐτού ἀκινδύνου κινδυνεύσας σὺ ἐνικας.
Δὶς σὺ κυλησθεὶς ἵππου ἑνὶ πτολέμου στροφάλιγγι,
Ἱππεῖον δὶς ὑπὲρ νῶτον παλικάγρετας ἔστης.
Μαινόμενος ξιφέει, πνείων μένει, οἷα κεραυνός
Προ προθορὼν εἰς ἐχθρὸν, ἀφειδήσας σέο σῶν τε
Αῖματος ὁπλιτῶν· ποῖόν σοι βλέμμα; προσωπον
Ποῖον ἔην; κοίῃ τε, καὶ αἴματι, καὶ χάλῳ αἰνῳ
Φρικαλέον τημοῦ θεν, ἀδελφὸν ὅταν βασιλῆα
Τούς τε θεούς πατρίους σὺν, ἀμυνόμενος μόλες αὔτην
Ἰροσύλοις λησταῖσι χολῇ φοβερός γε δικαίῃ.
Τοῖος ἀδελφοῦ ὄνειδος ἀμύνατο πρέσβυς Ἀτρείδης,
Τοῖος Κάστορος ἀμφὶς ἐμάρνατο πρὶν Πολυδεύκης,
Τοῖοι Φλεγραίων φέρον άντίον ὅπλα γιγάντων
Μητρὸς ἐφημοσύνησει, Ποσειδάωντε καὶ ᾏδης,
Μητρὸς ἑῆς Ρείης τῆς θεῶν μεγάλων γενετείρης.
Οἵη ἡμιθεῶν ἡ νῦν γενετεῖρα ἀνάκτων,
Κελτικῷ ἀρνυμένη σκῆπτον δίι, Ιταλ', Ιβηρὰ
Τὰ κράτη ἡ μετέροις ζούξασα, γυνὴ πτολέμαρχοει
Ἔργον ἀριστεύσασα καὶ ἱστορίαις καὶ ἀοιδᾶις
Ἄξιον ἀθανάτους· τέκεν ἔξοχον ἣ βασιλῆα
Πρῶτον, ἔπειτα τεκοῦσα παλινγενῆ ὣς, ἐσάωσε
Τῇ σφετέρῃ βουλῇ, καὶ τῇ κρατερῆ Χερὶ παιδὶς,
Σν τε θεῶν ἰότητι ἐπ' εὔγμασιν εὐμενεόντων
Πάντεσιν ἐν ναοῖσι, καὶ ἐν βωμοῖσιν ἅπασι
Λαῶν εὐχομένων ὑπὲρ οὗ βασιλῆος ἀριστου
ΚΑΡΏΛΟΥ, τοῦ αὖτις ἐς ἀρχαιὴν εὐκλείην
Ἔργα μεθισταμένου τὰ κελτικὰ, τοῦ μὲν ὀλύμπου
Παντὸς ὁμοφρονέοντος ἑοῖ, πάντων δὲ καὶ ἄστρων
Ὥς πάλαι οἱ κλωστῆρσ' ἀμεταστρέπτοισι πέπρωταν.
Κάρωλον πρώτιστον ἵν' ὕστατος ἰσοφαρίζῃ
358 Τοῖς τε νόμοις, ῥήτρῃς τε, καὶ ἄμφ' ἱερῶν πολέμοισι.
Ἀλλὰ σὺ τρισμακάριστε, τρισόλβιε εἱνὶ βραβευτὰ
Τῷ δ' ἔπι ὦ ἜΡΡΙΚΕ, ὀμωνύμω ἀμφοτέρω σὸς
Καίσαρε τὸν πρῶτον καὶ δεύτερον ἀντιφέριζε
Εὐσεβίης προμαχῶν, ἔνθεν σεισαχθέα Κελτὴν
Ἔνθεν ἀπειργόμενος Ῥήνου μετὰ κλεῖθρα παλαιὰ
Γερμανὸν, εἰς χώρην τὴν κελτίδα ληστρικὰ πέμπειν
Ἄρματα κωλύσειας, ὄφρ' ὕστερον ὀυκ ἔτ' ἀποινεὶ
Κελτίδα γῆν τέμνῃ, ἐπεὶ ἀθρόα παίτ' ἀποτίσῃ.
Ὄ, σφισι θέσφατόν ἐστι παθεῖν, ἔρδειν δέ σοι αὐτῷ.

τέλος.[1]

359

Paean, sive carmen triumphale.

Ad felicissimum Regii exercitus ductorem, Henricum Regis Fratrem, Ducem Andegavendem.

Credere quis possit (nisi res iam credere cogat)
Tres acies, totidemque Duces, & viribus acres,
Et belli expertos, per proelia terna cruenta,
Uno anno unius iuvenis virtute subactos
O HENRICE tibi, Rege auspice, & auspice matre,
Auspicibus superius pia bella foventibus ultro?
Scilicet alter eris tu Perseus, altera non cui
Victa soror triplex, triplex sed Gorgone frater
Saevior: alter eris tu Bellerophon, nova sui sit
Victa Chimaera triplex. Tua prima Moventius arma
Ora Leonis habens sensit: media, aspera Capre
Ignivomae species: postrema Draco horridus ira
Castilius, ceu Castaliae qui dicitur undae
Obsessor, pueri confossus Apollinis arcu
Libera sacrificis liquisse oracula Delphis.
360 Tres quoque tu incursus hostiles excipis acres
Acrior ipse armis, contra glaciemque nivemque
Pugnans Lauduni, velut Anibal alter ad Alpes.
Tum Iasenulliaci contra numerosius agmen
Agmine congressus tenui, tamen inde repellis
Hostiles furias. at Lemovicum mea debet
Patria bis servata, duo tibi Civica sserta,
Et totidem laetos vatis Paeanas alumni.
Tertia debetur Quercus tibi sospite tota
Omnibus urbe suis cum civibus, unde movere
Castra coëgisti media iam parte potitos
Pictavii: pressosque fame ferroque propinquo
Atque Ducem atque viros de nobilitate suprema
Servasti. sua nunc sua maxima gloria ut urbem
Sit servasse Duci, tibi militis arma Ducemque
Guisiadem, similis qui crescit imagine patri,
Sic ocluos. sic ora ferens, sic acer in armis,
Assertor Clanii, veluti pater ante Modellae.
Denique seu dilata tuos laus haec sit in annos
Integra integros, qui foelix nomen & omen
Fers patris HENRICI, nec Guisius alter Achilles
Nec Momorentiades Nestor cautissimus alter,
Confecere senes, sibi sed liquere superstes
Hoc bellum, in decimum quod sors tua distulit annum:
Tota tibi ut cedat superatae Laurea Troiae:
Dicanturque olim, quod verso nomine per me
Omen habes anni fausti regique tibique:
361 LAUREUS HUIC ENSIS nunc vere HUIC LAUREUS ENNIS.
Funditus Hercules tu sternis viribus Hydram
Nun sua crescentem per vulnera, Gaspare vico,
Gaspare quem patrios peperit sua mater in ignes
Semivirum Parim, & semenque faceque malorum.
Laus haec tota tua est HENRICE a Rege secunda,
Cuius & auspiciis & viribus haec tibi parta
Tuto Rege, tui sed non sine parte pericli.
Suffosso medii pugnans in turbine belli
Bis revolutus equo, bis equina in terga referris,
Ense furens, animisque ruens ut fulmen in hostes,
Prodigus atque tui Dux sanguinis, atque tuorum.
Quis tibi vultus erat? quam pulvere, sanguine, & ira
Terribilis iusta? rueres cum fratris & ultor,
Et superum vindex contra obvia tela latronum?
Fraternum opprobrium maior sic ultus Atrides:
Castora sic Pollux alterno Marte redemit:
Contra Phlegraeos sic tela tulere Gigantes
Pro Iove Neptunus Plutoque, hortante parente
Magnorum Cybele foecunda matre deorum.
Qualis semideum nostro que quae tempoe mater
Asservit Gallo regnum Iovi: & Italia, Ibera
Agmina coniunxit nostris, dux foemina facti
Aeterna historia atque aeterno carmine digni:
Quae genuit Regem & genitum servavit eundem
Consiliisque suis, natique petentibus armis,
362 Et superis in vota faventibus, omnibus aris,
Omnibus in templis pro Regis facta salute.
Regis in antiquum cui restituenda decorem
Fatorum stabili servatur Gallia lege,
Tota tam coelo cunctisque faventibus astris:
CAROLUS ut primo respondear ordine nonus
Legibus & sacris, & sacra tuentibus armis.
At tu ter foelix, uno ter victor in anno,
Henrici similis primi pariterque secundi
Caesarum & amborum renovans pietate fovenda
Exemplum, domita Gallos hinc marte rebelles:
Illinc germanum Rheni intra claustra coercens,
Dedoceas tandem per Gallica rura vagari
Impune, & praedam de praedatore reposcas:
Quod tua promittunt tibi fata, illisque minantur.[5]