Carmen de figuris

Anonymous

Carmen de figuris vel schematibus

Collibitum est nobis, in lexi schemata quae sunt,
Trino ad te, Messi, perscribere singula versu,
Et prosa et versu pariter praeclare virorum!

Κόμμα
Particulae membra efficiunt, haec circuitum omnem.
Particula est comma. ut versu tria commata in illo:
«Arcadiam petis, inmensum petis, haud tribuam istud.»

Κῶλον
Membra ea sunt, quae cola vocant; ea circuitum explent.
«Nam qui eadem vult ac non vult», colon facit unum.
Huic adiunge sequens: «is demum est firmus amicus. »

Περίοδος
Circuitus, peri - quam dicunt - odos, orta duobus
Membris, ut praedicta, venit tetracolon adusque.
Nam si plura itidem iungas, oratio fiet

Ἀνάκλασις
Est reflexio, cum contra reflectimus dicta.
«Non expecto tuam mortem, pater» inquit. at ille
«Immo», ait, «expectes oro neve interimas me.»

Ἀντιμεταβολή
Permutatio fit, vice cum convertimus verba.
«Sumere iam cretos, non sumptos cernere amicos.»
«Quom queo, tempus abest; ‹quom tempus adest› nequeo» inquit

Ἀλλοίωσις
Differitas fit, differre hoc ubi dicimus illi.
«Excitat hunc cantus galli, te bucina torva.
Te ciet armatus victus, huic otia cordi.»

Ἀντίθετον
Oppositum dico, contra cum opponimus quaedam.
«Doctor tute, ego discipulus.» «Tu scriba, ego censor.»
«Histrio tu, spectator ego; adque ego sibilo, tu exis.»

Αἰτιολογία
Relitio causae porro est, cum, cur ita, dico.
«Audi, etsi durum est, nam verum quod grave primo
Consilium acciderit, fit iucundum utilitate.»

Ἀνθυποφορά
At si adversa mihi referam, relatio fiet
«Sed moveas te, lucifugus, sis in medio audax!»
+«Landes inductus cui pes malus optige ambos.»+

Ἀπόκρισις
Fit responsio ad haec, quae contra fingimus dici.
«Irascetur: sperne. dabit damnum: reparabis.
Caedet: ne toleres. at sum minor: emorere, inquam.»

Ἐπαναφορά
Est repetitio, cum verbo saepe incipio ‹uno›.
«Ipse epulans, ipse exposcens laeta omnia nuptae,
Ipse patrem prolemque canens, idem ipse peremit.»

Ἐπιφορά
Desitio contra, cum verbo desino in uno.
«Ut possem, fecit fatum; dedit haec mihi fatum:
Si perdam, abstulerit fatum: regit omnia fatum.»

Κοινότης
Haec duo coniunctim faciunt, communio uti sit,
«Vis callere aliquid: discas. vis nobilitari
Ingenio: discas. vis famam temnere: discas.»

Ἀναδίπλωσις
Fit replicatio, si gemines iteramine quaedam.
«Ibo in eum, sit vel pollens ut fulmine dextra,
Pollens fulmine dextra, fero bis praedita ferro.»

Βραχυλογία
Est brevitas, raptim paucis cum dicimus multa.
«Mentem contempla; nam consilio valuit: fors
Decepit.» «Si peccat, homo est. concede; fatetur.»

Διαφορά
Si verbum diverse iteres, distinctio fiet.
«Cuivis hoc homini dones: homo si modo, nolit.»
«O mulier, vere mulier! scelera omnia in hoc sunt.»

Πολυσύνδετον
Multiiugum dico, articulis quod pluribus iungo.
«Ille hunc fallit, at hic gaudet, nos vero timemus
Praesertim in peregri ne fas abrumpere tentet.»

Διαλελυμένον
Abiunctum contra est, si nullis singula necto.
«Cognoscas, qui sis, cures te, vir sapiens sis,
+Et prius verbis time illum quaelibet unum.»+

Διηιρημένον
+Disparsum relo, quod passum non ordine relo+
«Ambo Iovis merito proles, verum ille equitando
Insignis Castor, catus hic pugilamine Pollux.»

Διέξοδος
Fit percursio, percurro cum singula raptim.
«Vim maiorem haud inveniet, parilem similemve
Vincemus, non audebit certare minore.»

Ἐπιπλοκή
Fit conexio, posterius si necto priori.
«Cum sensi, dixi; cum dixissem, inde suasi;
Cum suasissem, abii; simul atque abii, indupetravi.»

Ἐπανάληψις
Illa resumptio fit, quaedam cum dicta resumo.
«Cognitus est nobis, iam cognitus, ac bene novi.»
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ἐπίφρασις
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
«Tu vero sapiens +cunctis, immo ipsa Minerva.»

Ἐπιτροπή
Fit concessio, cum quidvis concedimus optet.
«Nescivit vel non potuit vel noluit: ut vis,
Pone, tibi permitto; tamen non debuit uti.»

Ἐπιφωνούμενον
Intersertio, cum inseritur sententia quaedam.
«Pollet enim forma, quod regnum aetatis habendum est,
Fortuna, quae sola potest quemcunque beare.»

Ἐπίζευξις
Fit geminatio, cum sensus geminamus eosdem.
«Thebae autem, Thebae, vicina urbs inclytaque olim.»
«Mi nate, o mi nate, meae spes sola senectae.»

Ἐπεκφώνησίς
Exclamatio ea est, quam ut motus relo repente.
«A, postquam victum video me, tu improba et amens,
Fortuna, es, quos sublimas mox ipsa premendo.»

Ἰσόκωλον
Fit parimembre, ubi membra +aequa et circuitus sunt.
«Cui nec finis adest cupiendi nec modus extat
Utendi, citus in dando est, celer in repetendo.»

Μερισμός
Cum privis propria attribuas, fit distribuela.
«Huic furta in manibus, fuga plantis, ventre sagina.»
«Tu sumptu pauper, dando dis, ingenio rex.»

Μετάβασις
At remeatio fit, cum rursus me redigo ad rem.
«Verum longius excessi nec tempore in ipso
Fortasse indulgens animis: ergo redeo illuc.»

Μετάφρασις
Fit variatio, cum simili re nomina muto.
«Regnavit Libyco generi, regnavit et Argis
Inachiis, dominatus item est apud Oebaliam arcem.»

Μετάκλισίς
Declinatio, cum verbo declino parumper.
«A primo puerum rectum est condiscere recte.»
«Dignos digna manent, plerumque bonis bene vortit.»

Ὁρισμός
Definitio fit, cum rem definio pro me.
«Diligere, hoc prorsum est velle id, ‹quod› prosiet illi:
Nam qui ad se revocat quod vult, mihi sese amat ipse.»

Ὁμοιοτέλευτον
Confine est, simili fini cum claudimus quaedam.
«Quom minus indignatur, ibi magis insidiatur,
Ut metuas noxam, si non ostenderit iram.»

Ὁμοιόπτωτον
Aequeclinatum est, quod casu promimus uno.
«Auxilium, non consilium, rata, non cata verba,
Rem, non spem, factum, non dictum quaerit amicus.»

Πολύπτωτον
Multiclinatum contra, variantibus quod fit.
«Tu solus sapiens, tibi cuncti cedere debent,
A te consilium petere et tua dicta probare.»

Παρονομασία
Supparile est, alia aequisono si nomine dicas.
«Mobilitas, non nobilitas.» «bona gens, mala mens est.»
«Dividiae, non divitiae.» «tibi villa favilla est.»

Προσαπόδοσις
Est subnexio, propositis subnectere quaeque.
«At nos non ut tu: nos simplicitate, tu arte.»
«Hoc das, hoc adimis nobis: das spes, adimis res.

Παραδιαστολή
Subdistinctio fit, cum rem distinguimus ab re.
«Dum fortem, quia sit vaecors, comemque vocat se,
Quod sit prodigus, et clarum, qui infamis habetur.»

Παρένθεσις
Interiectio, cum quaedam medio ordine famur.
«Huc ut venimus, interea - nam tempus erat ver,
Et sacrum Florae et Cereri nemus - imus ad aras.»

Παρομολογία
Est suffessio, cum sensim pro parte fatemur.
«Verum Academicus est.» «Esto: tamen omnia nulli
In dubium revocant.» «At quaedam; at pleraque, si vis.»

Πρόληψις
Anticipatio fit, contraria cum occupo verba.
«Credo, ille et flebit multum et iurabit, amicos
Producet testes: sed vos rem quaerere par est.»

Παρόμοιον
+Adsimula, momento cum simile hoc facio illi.
«Nam plebeius homo, ut ferme fit libera in urbe,
Reg‹nat› ibi, et puncto regnat suffragioloque.»

Παρρησία
Inreticentia, cum verum reticere negamus.
«Dicere, quod res est, cogor; vos ista, Quirites,
Vos facitis, dum non dignis donatis honores.»

Πρότασις
Propositum, cum proponas, quod deinde repellas.
«Est ornanda domus spoliis: hic ornat amicam
Exuviis. leges discendum est: discit amores.»

Πάντα πρὸςabel πάντα
Cuncta ad cuncta, ut: «Gens Graia, Afra, Hispanica servit;
Nam partim meritost ultus, partim insidiantes
Praevenit, partim victor virtute subegit.»

Συναθροισμός
Est conductio conquegregatio, cum adcumulo res.
«Multa hortantur me: res, aetas, tempus, amici,
Concilium tantae plebis, praenuntia vatum.»

Συνοικείωσις
Conciliatio, diversum si conciliamus.
«Prodigus ‹est› et parcus idem: ‹nam› nescit uterque
Uti opibus, peccant ambo; res deterit ambos.

Τρίκωλον
Teriuga sunt, quae respondent secum ordine trino.
«Si neque divitiis polles neque corpore praestas
Nec corde exuperas, cur te dicam esse beatum?»

Χαρακτηρισμός
Fit depictio, cum verbis ut imagine pingo.
«Pocula, serta tenens flexa cervice iacebat,
Limodes, gravis optutu, madido ore renidens.»

Ἐπιτίμησις
Est correctio, cum in quodam me corrigo dictu.
«Nam tarde tandem - tarde dico? immo hodie, inquam.»
Vel sic: «non amor est, verum ardor vel furor iste.»

Προυπάντησις
Fit praeoccursio, si relas prius posteriori.
Ut: «pluvias cernas nolle istos ac cupere illos:
Lirantes cupiunt imbrem noluntque viantes.»

Ἀναστροφή
Esse reversio et in prosa solet, ut fit in istis:
«Pauxillam ob culpam.» «male quod vult.» «praecipiti in re.»
Troianos facit ire ut divus Homerus «aves ut.»

Ὑπερβατόν
Transcensus porro est, cum intersita pendula claudo.
«Atque ego, quod negat hic vivis, ius eripit omne,
Fas abolet, laedit leges, haec omnia mitto.»

Ἀντεναντίωσις
Exadversio fit, minimis si maxima monstres.
«Non parva est res, qua de agitur» pro «maxima res est,»
Ut dictust Aiax «non infortissimus Graium.»

Ζεῦγμα
Nexum est, si varias res uno nectimus verbo.
«Oebalon ense ferit, Lycon hasta, Pedason arcu.»
Nam mediost «ferit» et fini pote principioque.

Μεταβολή
Si verbum varie mutes, variatio fiet.
«Quis nos propter te dilexit? quando aliquem tu
Iuvisti? quas res gessisti? cur ita abundas?»

Ἀλλοίωσις aut Ὑπαλλαγή
Fit mutatio multimodis. «Bello Africa flagrat»,
Afros cum dicas bellare. et tempora quando
Et casus numerosque figurando variamus.

Ἔλλειψις
Fit defectio, cum verbum, quod subtraho grate,
Defit. «Curat enim nemo nec corrigit hanc rem,
Sed culpat,» quippe hic «quisquam» subtraximus grate.

Πλεονασμός
Exuperatio fit, cum causa appono decoris,
Quod vacat, ut: «quarta vix demum exponimur hora;»
«Saucius ille leo» - quia «vix» pote tollere et «ille».

Περίφρασις
Est autem circum illa locutio: «bucera saecla»
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
«Fac discas» pro «disce», et pro «dic» «dice loquendo.»

Προσδιασάφησις
Si plenum cumules, adsignificatio fiet
Ut: «mihi non placet hoc animo.» quippe «hoc animo»
aufer, Et nihilo minus est plenum; verum auxerit illud.[1]